EVEREST FACİASI (10-11 MAYIS 1996)

10-11 Mayıs 1996 tarihinde Everest’te meydana gelen ve 8 dağcının ölümü ile sonuçlanan facia, belki de en çok bilinen dağcılık facialarından biridir. Çünkü Outside Magazine adına bu ekspedisyona katılan ve sağ olarak kurtulan Jon Krakauer‘in yazdığı ”İnto Thin Air” adlı kitap, hem çok satmış, hem de filme alınmıştır. 2014 yılı içerisinde yeni bir film versiyonu daha vizyona girecektir.

Jon Krakauer

Bu faciadan sonra, tüm dünyada ticari dağcılık ekspedisyonları da ciddi anlamda sorgulanmaya başlamıştır. Çünkü bu trajedinin kurbanları, aynı anda Everest’e çıkan ve aralarında rekabet olan iki farklı ticari ekspediyonun üyeleridir. Katılan dağcıların yeterli deneyimleri yoktur. (John Krakauer kitabında, aralarında  krampon bağlamayı bile bilmeyenler olduğunu yazmış. Fakat üyelerin deneyimlerine bakınca, 1-2 kişi hariç hepsinin oldukça deneyimli olduğu görülüyor. O nedenle olsa olsa 8.000 metrelik deneyimleri yok denebilir.) 

*********

Bu facianın temel  nedenini,  iki ticari ekspedisyonun rekabeti oluşturmuştur. Çünkü aynı anda yola çıkan firmalardan biri müşterilerine zirve yaptırıp, diğeri yaptıramazsa, sonuç yaptıramayan firma açısından bir felaket olacak ve gelecek sezon müşteri bulamayacaktır. Bu nedenle de, liderleri deneyimli dağcılar olmasına ve geri dönüş kararı vermelerini gerektirecek tüm şartlar oluşmasına rağmen, iki lider de zirveye devam kararı vermiştir.

**********

Gelelim olayların detaylarına..

Aslında özel hayatlarında çok iyi iki arkadaş, ama iş hayatlarında rakip olan iki dağcı, Yeni Zelandalı Rob Hall ve Amerikalı Scott Fisher, farklı iki ticari ekspedisyonun lideridir. Rob Hall, ”Adventure Consultants”, Scott Fisher ise  ”Mountain Madness” adlı ekspedisyona liderlik etmektedir.

Robb Hall

Scott Fisher

*********

Adventure Consultants ekibi toplam 17 kişi olup, üyeleri şunlardı.

REHBERLER (3 Kişi): 

Rob Hall (Lider),

Mike Groom,

Andy Harris

MÜŞTERİLER (7 Kişi):

Frank Fischbeck (53 yaşında, 3 kez Everest’e tırmanmayı denemiş 1994’de güney zirvesine ulaşmış)

Doug Hansen (46 yaşında, 95 yılında Rob Hall ile Everest’e tırmanmış)

Stuart Hutchison (34 yaşında, daha önce K2 kış ve Everest ekspedisyonlarına katılmış,

Lou Kasischke (53 yaşında, 7 kıtadaki en yüksek zirvenin 6 sına tırmanmış, bir tek Everest kalmış)

Jon Krakauer (41 yaşında, gazeteci, kaya tırmanıcılığı var ancak yüksek irtifa dağcılığı tecrübesi yok)

Yasuka Namba (47 yaşında, 7 kıtadaki en yüksek zirvenin 6 sına tırmanmış, bir tek Everest kalmış)

Beck Wearhers (49 yaşında, 10 yıl kaya tırmanıcılığı yapmış, dünyanın 7 kıtasındaki 7 zirveye tırmanma hazırlığında)

ŞERPALAR (7  Kişi):

Sirdar Ang Dorje Sherpa

Arita Sherpa

Chuldum Sherpa

Lhakpa Chhiri Sherpa

Kami Sherpa

Ngawang Norbu Sherpa

Tenzing Sherpa

*********

Mountain Madness ekibi ise toplamda 19 olmak üzere şu kişilerden oluşuyordu.

REHBERLER ( 3 Kişi):

Scott Fisher (Lider)

Neal Beidleman

Antoli Boukreev

MÜŞTERİLER (8 Kişi):

Martin Adams (47 yaşında Aconcagua, Denali ve Kilimanjaro’ya tırmanmış)

Charlotte Fox (38 yaşında, Colorado’daki 53 zirveye de tırmanmış ayrıca Gasherbrum II ve Cho Oyu olmak üzere 2 8.000’lik zirvesi var.)

Lene Gammelgaard (35 yaşında, Danimarkalı dağcı ve 1998 yılında ”1996 Everest Disaster” adlı kitabı yazdı)

Dale Kruse (45 yaşında, Scott Fisher’in arkaşı ve ilk dağcılık deneyimi)

Tim Madsen (33 yaşında Colorado ve Kanada Rocky dağlarına tırmanmış, 8.000 lik tecrübesi yok)

Sandy Hill Pittman (41 yaşında, 7 kıtadaki en yüksek zirvenin 6 sına tırmanmış, bir tek Everest kalmış)

Klev Schoening (38 yaşında dağ kayakçısı, 8.000 metre deneyimi yok)

Pete Schoening (68 yaşında, 1958 yılında Gasherbrum I’in ilk başarılı çıkışını yapmış, Antartikada ki Viscon dağına tırmanmış, 1953 ‘te Amerikan K2 ekspedisyonuna katılmış deneyimli bir dağcı)

ŞERPALAR (8 Kişi)

Sirdar Lopsang Jangbu Sherpa

“Big” Pemba Sherpa

Ngawang Dorje Sherpa

Ngawang Sya Kya Sherpa

Ngawang Tendi Sherpa

Ngawang Topche Sherpa

Tashi Tshering Sherpa

Tendi Sherpa

*********

9 Mayıs’ta her 2 ekip te IV. kampa geldi. Kampta bir de 13 üyeli Tayvan ekibi vardı. Yani IV. Kamp ana baba günü idi…

Zaman darlığı nedeniyle iki ticari ekip birlikte hareket etmeye ve zirveye ulaşmak için son zamanın 14.00 olması gerektiğine karar verdiler. Çünkü daha sonra zirve yapıldığı takdirde güvenli bir iniş mümkün olmayabilirdi. Saat 14.00’e kadar zirveye ulaşamayanlar IV. Kampa geri dönecekti.

10 Mayıs günü, gece yarısından biraz sonra , 7900 metredeki IV. kamptan ilk olarak Adventure Consultants ekibi zirveye doğru yola çıktı. Onları Mountain Madness ekibi takip etti. (Ancak bu ekipteki müşteri sayısı 6 ya inmişti. Çünkü Pete Schoening yüksek irtifa hastalığına yakalanmış ve Dale Kruse  refakatinde ana kampa inmişti.) Son olarakta Tayvan ekibi zirveye doğru yola çıktı.

İlk gecikme 8.350 metrede ki balkona gelindiğinde başladı. Sabit halatlar yoktu ve rehberlerin döşemesi gerekti. Bu da onlara 1 saatlik bir gecikmeye mal oldu.

Ekipler, 8760 metrede ki Hillary Step’e geldiklerinde burada da sabit hatların olmadığını gördüler. Sabit hatların döşenmesi ciddi bir zaman kaybına neden oldu. Ayrıca bir sorunları daha vardı. 33 dağcı, tek bir sabit halat üstünde, daracık Hillary Step’te sıkışmış ve birbirlerini bekliyorlardı. Bu da ciddi bir gecikme yarattı.

*********

Zirveye ilk olarak 13.07’de Mountain Madness rehberi Antoli Boukreev ulaştı. Tırmanışını oksijen desteği olmadan yapan Antoli Boukreev, buna rağmen diğerlerine yardım etmek için yaklaşık 1.5 saati zirvede geçirdi ve 14.30 da Kamp IV.’e doğru inişe başladı. Bu zamana kadar zirveye sadece Mountain Madness ekibinden Martin Adams ve Klev Schoening  ulaşmıştı.

Antoli Boukreev

14.30’dan sonra Adventure Consultants ekibinden Sirdar ve Ang Dorje Sherpa ile diğer ekibin Sherpaları ulaştı ve onlarda 15.00 de dönüşe geçtiler. Jon Krakauer, saat 15.00 de kar yağmaya başladığını ve saat 15.10’da kötü bir havanın geldiğinin artık iyice anlaşıldığını yazmış..

Ang Dorje, aşağı inişte Hillary Step‘in hemen üstünde Doug Hansen ile karşılaştı ve ona tırmanmayı bırakıp aşağıya inmesi gerektiğini söyledi. Ancak Hansen hiç cevap vermedi. Bu esnada Rob Hall olay yerine geldi ve Sherpaları aşağıdaki müşterilere yardıma gönderdi ve Doug Hansen‘e olduğu yerde beklemesini söyledi ve zirveye devam etti.

Doug Hansen

Scott Fisher, saat 15.45’de hala zirveye ulaşamamıştı. Bitkin ve perişan bir haldeydi, ancak tırmanmaya devam ediyordu. Onun saat kaçta zirve yaptığı bilinmiyor.

Antoli Boukreev saat 17.00’de IV.  kampa ulaştı. Onun rehber olmasına rağmen, diğer dağcılara yardım etmemesi ve bunun nedenin de, ölüm bölgesinde uzun saatler geçireceğini bilmesine rağmen oksijensiz yola çıkması büyük eleştiri konusu oldu.

*********

Kötüleşen hava şartları, inişte olan dağcıların işlerini zorlaştırdı. Sabit halatlar kar altında kalmıştı ve görüş çok düşüktü. Hava da hızla soğuyordu.

Lopsang Jangbu Sherpa, 8.350 metrede Scott Fisher ile karşılaştı. Fisher iyi durumda değildi ve aşağıya inemiyordu. Bu esnada Taiwan ekibi de bölgeye geldi ve kendi ekiplerinden, inişte zorlanan Makalu Gau‘yu Fisher ve Lopsang ile bırakarak inmeye devam ettiler. Ancak Fisher, Lapsang‘ı, yanına Gau‘yu da alarak inişe devam etmeye ikna etti.

Makalu Gau

Saat 17.30 da Rob Hall, telsiz ile Doug Hansen‘in düştüğünü, bilincinin kapalı olduğunu, ancak hala yaşadığını söyleyerek yardım istedi. Bunun üzerine ekipte yedek oksijen taşıyan rehber Andy Harris, hala Hillary Step üstünde olanRob Hall ve Doug Hansen‘e yardım için gerisin geriye, tek başına tırmanmaya başladı.

Krakauer rüzgarın hızının saatte 70 kilometre civarında olduğunu, Antoli Boukreev‘de kar fırtınasının saat 18.00 de başladığını söylemektedir.

Mountain Madness ekibinden; Neil Beidleman, Klev Schoening, Charlotte Fox, Tim Madsen, Sandy Hill Pittman, ve Lene Gammelgaard, Adventure Consultants ekibinden ise Mike Groom, Beck Weathers ve Yasuko Namba, kar fırtınası içinde kaybolmuş bir vaziyette gece yarısına kadar gezinip durdular. Gece yarısı Everestin doğu yüzünde, yürüyemeyecek hale gelip, yığılıp kaldılar.

Neil Beidleman

Gece yarısı, hafifleyen kar fırtınası, 200 metre ötelerindeki Kamp IV’ ü kısa bir süre de olsa görmelerine imkan verdi. Beidleman, Groom, Schoening, ve Gammelgaard yardım getirmek için hemen yola çıktılar. Charlotte Fox ve Tim Madsen, gelecek kurtarma ekibine bağırarak yerlerini belli edebilmek için diğerleri ile kaldılar.

Antoli Boukreev, diğer dağcıları kurtarmak üzere gitti ve Sandy Hill Pittman, Charlotte Fox, and Tim Madsen‘i tek tek kampa getirdi. Ancak bitkin düştü ve dördüncü kez gidemedi. Antoli Boukreev, Japon Yasuka Namba‘nın ölüme yakın gözüktüğünü, Beck Weathers‘ı ise görmediğini söyledi.

*********

11 Mayıs günü saat 04.43’de, Rob Hall telsizle Harris‘in kendilerine ulaştığını, ancak Hansen‘in o ulaşmadan önce öldüğünü, Harris‘in de kayıp olduğunu söyledi. Ayrıca oksijen tüpününde donduğunu ve kullanamadığını belirtti. Öğlene doğru Rob Hall telsizle eşine bağlanmak istedi. Ona ”İyi uykular sevgilim, Çok fazla üzülme” dedikten sonra bir daha telsiz iritbatı kurulamadı. Cesedi 23 Mayısta bulundu. Doug Hansen ve Andy Harris‘in cesetleri ise bulunamadı.

Rob Hall’un takımında olan ancak 10 Mayıs günü zirve yapmaktan vazgeçen Stuart Hutchison, ikinci bir kurtarma başlattı. Yasuka Namba ve Beck Weathers‘i buldular. İkisi de tamamen donmuş bir halde idiler ve bilinçleri yerinde değildi,  ancak daha ölmemişlerdi. Bunun üzerine, yaşama şanslarının olmadıklarını düşündükleri için onları doğada bırakmaya karar verdiler. Çünkü onları IV. Kampa taşımak zordu ve IV. Kampın da yaralılar nedeniyle tahliye zordu. Ancak inanılmaz bir şey oldu. Beck Weathers, bir şekilde tekrar ayağa kalkarak Kamp IV. kadar yürüdü.

Beck Weathers

11 Mayıs günü saat 19.00’da Scott Fisher‘e ve Makalu Gau‘ya ulaşıldı. Fisher ölmüştü, ancak Gau helikopterle tahliye edildi.

Beck Weathers‘in çadırı o gece fırtınada uçunca, tekrar donma noktasına geldi. 12 Mayıs sabahı yapılan tüm ilk yardım çabalarına rağmen hayat belirtisi göstermeyince, az daha  da tekrar bırakılıyordu. Gazeteci Jon Krakauer yaşadığını farkedince II. Kampa indirildi ve oradan helikopterle tahliye edildi.

Bu felaket, dağlarla oyun oynanamayacağının iyi bir örneğidir. Şayet, kendi koydukları kurala, yani ”14.00’e kadar zirveye ulşılamadıysa geri dönme” kararına uysalardı, belki hepsi yaşıyor olacaktı. Ticari kaygılar ve zirve hırsı, büyük bir dağcılık faciasına neden oldu..